- Trao đổi bên lề phiên họp QH chiều 23/10 về việc nhiều vụ án nghiêm trọng nhưng bị can được tạm đình chỉ và thả sau quá trình tạm giam, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao (VKSNDTC) Trần Quốc Vượng nói: Phải xem xét trách nhiệm, trong đó có trách nhiệm của cơ quan điều tra.

Khó tránh sai sót

-

Viện trưởng VKSNDTC Trần Quốc Vượng: Nếu giữ tâm lý lúc đầu như thế nào, sau kết phải như thế thì dễ dẫn đến án oan. Ảnh: XL

Theo thống kê năm 2008, số vụ án tham nhũng giảm 30% và số bị can giảm 25%. Đánh giá của ông?

Để trả lời chính xác về vấn đề này thì hơi khó. Hiện có rất nhiều ý kiến khác nhau, có người cho rằng tình hình án thụ lý không phản ánh đúng tình hình thực tế tham nhũng hiện nay.

Nhưng cũng có ý kiến cho rằng phần lớn những vụ án đang thụ lý hiện nay là những vụ án được phát hiện từ 2 - 3 năm trước. Để đánh giá thế nào tôi không thể nói ngay được. Cần phải có một đánh giá chính xác trước khi khẳng định

- Có ý kiến cho rằng các vụ án tham nhũng lớn, các vụ án điểm ban đầu rất "to" nhưng sau lại "xìu dần". Quan điểm của ông?

Ở một khía cạnh nào đó, người dân sốt ruột với tình hình vi phạm và tội phạm là hoàn toàn chính đáng. Nhưng mặt khác, cơ quan pháp luật phải xử lý đúng. Nếu anh vẫn giữ tâm lý đầu như thế nào sau phải kết như thế thì rất dễ dẫn đến án oan.

Luật quy định cho phép cả quá trình điều tra dài như vậy, để chứng minh tội phạm, sau đó còn giai đoạn tranh tụng tại phiên toà. Người đó có tội hay không là toà tuyên án. Về mặt tư pháp, mình phải có cái nhìn và đánh giá toàn diện như vậy.

Tôi cho rằng đánh giá của nhân dân là hoàn toàn chính đáng. Người dân hoàn toàn có quyền đòi hỏi cơ quan pháp luật phải làm như vậy. Còn đứng về cơ quan pháp luật phải đảm bảo đúng cả hai phía, không được bỏ lọt tội phạm nhưng không được làm oan người vô tội.

Nếu khởi tố rồi và cứ đinh ninh người ta có tội, bắt buộc đưa ra truy tố, đưa ra xét xử thì không được, mà phải bằng chứng cứ, bằng tranh tụng tại phiên toà theo đúng yêu cầu của cải cách tư pháp. Mọi việc phải công khai, mọi hành vi của cơ quan pháp luật phải được thực hiện đúng luật tố tụng.

Luật không quy định thế nào là án điểm

- Trong báo cáo trình bày tại QH chiều 23/10, ông thừa nhận chất lượng kiểm sát điều tra, truy tố còn nhiều tồn tại, trong đó có nhiều vụ án nghiêm trọng được coi là vụ án điểm nhưng bị can được tạm đình chỉ và thả sau quá trình tạm giam nhiều năm. Điều này gây bức xúc, hoài nghi trong nhân dân?

So với tổng số bị can đã bị khởi tố điều tra thì số bị đình chỉ ít thôi. Luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Hình sự cho phép trường hợp không đủ căn cứ thì phải đình chỉ.

"Không đủ chứng cứ thì phải đình chỉ, đảm bảo quyền dân chủ của nhân dân. Còn để tình trạng nhiều bị can của  các vụ án điểm được thả sau khi tạm giam nhiều năm thì cũng phải xem xét trách nhiệm của cơ quan điều tra." (Viện trưởng VKSNDTC Trần Quốc Vượng).

Tôi cho rằng đó là sự đúng đắn của luật pháp, của những người thi hành pháp luật. Không đủ chứng cứ thì phải đình chỉ, đảm bảo quyền dân chủ của nhân dân. Còn để tình trạng trên xảy ra thì theo tôi cũng phải xem xét trách nhiệm, trong đó có trách nhiệm của cơ quan điều tra, của điều tra viên, kiểm sát viên. Có phần nào đấy anh không nhận thức được hết trong quá trình hành xử của mình do trình độ, do nhận thức pháp luật.

- Trong hai năm 2005 - 2006, Trung ương nhìn nhận và đưa ra 8 vụ án điểm. Hai năm trở lại đây không có vụ nào. Phải chăng bây giờ quan niệm về án điểm có sự thay đổi?

Án điểm là khái niệm tương đối chứ không phải mang tính luật định. Luật không quy định thế nào là án điểm. Luật chỉ xác định 4 loại án ít, nghiêm, rất nghiêm và đặc biệt nghiêm trọng thôi. Án điểm đây người ta hội tụ nhiều yếu tố để xác định, do từng cấp xác định để xét xử.

- Vậy với vụ Nguyễn Đức Chi trước được xác định là án điểm nhưng toà tuyên án chỉ có 4 năm tù, tức thuộc trường hợp ít nghiêm trọng. Ý kiến của ông?

Tôi đã nói rồi, nó là kết quả của một quá trình điều tra, truy tố xét xử. Nhưng tôi cũng không muốn nói là toà án vừa rồi đã xử đúng hoặc sai. Tôi không khẳng định vì chúng tôi còn bàn bạc tiếp vì Viện kiểm sát truy tố một tội khác, Toà xử tội khác nhẹ hơn, trong tư pháp có quyền như vậy.

Ở vụ án này, Viện kiểm sát truy tố tội lừa đảo nhưng toà tuyên không phải vậy. Ý kiến của ông?

Phải theo cải cách tư pháp. Bản án là kết quả của quá trình tranh tụng và kết luận tại toà. Quyền của người ta, người ta xem xét lại.

- Vậy Viện kiểm sát có kháng nghị ngay không?

Điều đó chúng tôi đang xem xét.

- Nhiều bị can bị bắt giam hàng năm trời sau mới được đình chỉ khiến dư luận hoài nghi. Ông nghĩ sao?

Tôi nghĩ dư luận đặt vấn đề cũng là chính đáng, các cơ quan pháp luật cũng phải nhìn nhận lại mình để làm cho đúng hơn. Xây dựng một nền pháp luật thực sự công bằng, dân chủ, công minh, đảm bảo không bỏ lọt tội phạm, nhưng cũng không làm oan người vô tội chính là mục tiêu tối thượng.

Trong hàng vạn vụ án, trung bình mỗi năm xử lý trên 4 vạn vụ án thì tôi nghĩ chuyện sai sót khó tránh khỏi. Nhưng như tôi đã từng phát biểu, sai sót của tư pháp là gây tác hại, nên anh phải phấn đấu làm sao hạn chế đến mức thấp nhất. Phấn đấu được cái này mệt mỏi, không thể một lúc. Phải có thời gian, phải nâng cao trình độ của cán bộ hơn nữa.

- Không phải một vụ án mà rất nhiều vụ án điểm bị kéo dài từ năm này qua năm khác. Theo ông, điều này có đặt ra vấn đề năng lực của cán bộ, cơ quan tiến hành tố tụng?

Tất cả nhận định này cần phải có một cuộc họp chuyên đề để phân tích, mổ xẻ, đánh giá một cách cụ thể thì mới có thể trả lời một cách đầy đủ, khách quan được.

• Xuân Linh ghi