Kết luận thanh tra chuyên đề công tác quản lý Nhà nước về giáo dục đào tạo ban hành ngày 29/12 chỉ ra rằng, trong công tác quản lý nhà nước về sách giáo khoa theo Nghị quyết số 40 của Quốc hội, Bộ GD&ĐT không cung cấp được bản thảo mẫu sách để làm cơ sở đối chiếu sách giáo khoa hiện hành. Việc này thể hiện buông lỏng trong công tác lưu trữ, vi phạm Luật Thanh tra, Luật Lưu trữ.

Theo Thanh tra Chính phủ, việc biên soạn sách giáo khoa đã thiết kế một số bảng số liệu để trống, học sinh có thể viết vào sách giáo khoa (73/193 cuốn) nhưng chưa ban hành được cơ chế, chính sách quy định về sử dụng lại sách giáo khoa. Việc sử dụng lại sách giáo khoa mới đạt 35%.

Từ năm 2014 đến hết tháng 8/2019, 73/193 cuốn sách giáo khoa học sinh có thể viết vào đã được in, phát hành và bán được tổng số hơn 303 triệu bản. Trường hợp tính 65% sách giáo khoa có các trang sách học sinh có thể viết vào không dùng lại được, gây lãng phí cho gia đình học sinh và xã hội, giá trị lãng phí (tạm tính) hơn 2.374 tỷ đồng.

Sách giáo khoa lớp 1, chương trình giáo dục phổ thông mới.

Về việc Bộ GD&ĐT ban hành văn bản cho phép sử dụng sách bài tập, tài liệu tham khảo trong trường phổ thông do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tổ chức biên soạn là chưa đúng chức năng. Thực tế, việc tổ chức biên soạn, biên tập, xuất bản, in ấn và tổng phát hành các loại sách bài tập, sách tham khảo thuộc chức năng, nhiệm vụ của nhà xuất bản.

Việc làm trên, khiến phụ huynh, học sinh nhầm lẫn sách bài tập được nhà xuất bản biên soạn cũng là tài liệu bắt buộc phải mua kèm theo sách giáo khoa. Đây là nguyên nhân của việc nhiều phụ huynh, học sinh khi mua sách giáo khoa đều mua sách bài tập kèm theo do nhà xuất bản phát hành. 

Bên cạnh đó, kết luận thanh tra nêu lên, quá trình điều chỉnh tăng giá sách lần 3, Bộ GD&ĐT chưa có giải pháp kiểm soát chặt chẽ để xảy ra hậu quả, các nhà xuất bản tự điều chỉnh tăng giá bán sách giáo khoa hơn 16,9%.

Liên quan việc này, Thanh tra đồng thời tiến hành kiểm tra, xác minh Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Kết quả, giai đoạn 2014 - 2018, quá trình xây dựng giá gói thầu in sách giáo khoa, hạch toán của nhà xuất bản có sai sót dẫn đến giá in trên bìa cao hơn giá đã đăng ký, với số tiền hơn 85 tỷ đồng.

Thanh tra cũng chỉ ra nhiều nội dung liên quan việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in, nhà thầu in, phát hành, kinh doanh sách giáo khoa còn một số thiếu sót, vi phạm dẫn đến giá sách giáo khoa đã được đăng ký từ năm 2011 cao bất hợp lý.

"Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam có hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền bị cấm theo quy định của Luật Cạnh tranh, xây dựng mức giá để đăng ký giá sai so với hướng dẫn của cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định, có dấu hiệu vi phạm quy định trong lĩnh vực giá, quy định về đăng ký giá sách giáo khoa", kết luận thanh tra chỉ rõ.

Từ sai phạm trên, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ GD&ĐT kiểm điểm trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm theo quy định đối với Bộ trưởng, lãnh đạo Bộ theo từng thời kỳ. Bộ GD&ĐT cũng cần tổ chức kiểm điểm, xử lý nghiêm trách nhiệm theo quy định của pháp luật đối với đơn vị, người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu đơn vị...