Tại Hang Thẩm Ồm ở Quỳ Châu các nhà khảo cổ đã phát hiện bên cạnh dấu tích động vật có tuổi trung kỳ khoảng 250.000 năm, những hiện vật đá có thể là công cụ của người xưa. Tiếp đó là những phát hiện về nền văn hoá Sơn Vi, nền văn hoá đá mới Quỳnh Văn và rực rỡ nhất là dấu vết của nền văn minh Đông Sơn tại khu di chỉ Làng Vạc - Nghĩa Đàn. Những phát hiện trên cho thấy Nghệ An từng là một trong những cái nôi sinh ra người Việt cổ - tổ tiên xa xôi của cư dân Việt Nam ngày nay và cũng đã thuộc cương vực của đất nước ngay từ buổi đầu khởi dựng. Cũng như nhiều vùng nông thôn Việt Nam, người Nghệ An có tính cộng đồng chặt chẽ, giàu lòng nhân ái, nặng nghĩa tình và rất mến khách.

Có 6 dân tộc anh em cùng chung sống trên đất Nghệ An: Kinh, Thái, Thổ, Khơ Mú, H'Mông, Ơ Đu còn lưu giữ nhiều sản phẩm văn hoá dân tộc đặc sắc hấp dẫn khách du lịch như: hát dân ca, hát ví dặm, hát phường vải, hò, vè, hát Lăm, tục thờ cúng .v.v...

Với diện tích trên 16.000 km², 2/3 lãnh thổ là núi, rừng với độ cao trung bình 400 m, vùng đồng bằng còn lại có nhiều núi, đồi, sông suối đan xen tạo cho Nghệ An có một nguồn tài nguyên du lịch thiên nhiên đa dạng, phong phú. Nghệ An còn bảo tồn được nhiều khu rừng nguyên sinh như Vườn quốc gia Pù Mát, khu bảo tồn thiên nhiên rừng nguyên sinh Pù Huống, Pù Hoạt là những kho tàng bảo tồn đa dạng sinh học đã được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc (UNESCO) công nhận là khu sinh quyển thế giới. Bên cạnh đó Nghệ An có 82km bờ biển với nhiều bãi tắm đẹp hấp dẫn khách du lịch quốc tế như bãi biển Cửa Lò, Cửa Hội; Nghi Thiết, bãi Lữ(Nghi Lộc) Quỳnh Bảng, Quỳnh Phương(Quỳnh Lưu), Diễn Thành (Diễn Châu). Đặc biệt Nghệ An có khu di tích Kim Liên, quê hương Chủ tịch Hồ Chí Minh, mỗi năm đón xấp xỉ hai triệu lượt nhân dân và du khách về hành hương, tham quan, nghiên cứu.

Lễ hội Hang Bua

Nằm ở vùng Bắc Trung Bộ, Nghệ An là điểm đầu của tuyến du lịch Con đường di sản miền Trung, điểm đầu con đường huyền thoại Hồ Chí Minh lịch sử và cũng là điểm đầu tuyến du lịch theo hành lang kinh tế Đông-Tây qua con đường số 8 nối Việt Nam- Lào- Thái Lan. Nghệ An có có tuyến đường sắt, đường bộ xuyên Việt chạy qua, có sân bây, cảng biển,  hai cửa khẩu quốc tế quan trọng là Nậm Cắn và Thanh Thuỷ tạo điều kiện thuận lợi  nối liền tua du lịch đường bộ từ Nghệ An qua Lào, Thái Lan và ngược lại. Đặc biệt, từ Nghệ An có thể mở các tuyến du lịch bằng đường hàng không, đường thủy đến các trung tâm du lịch lớn trong nước và quốc tế: đảo Hải Nam, Thẩm quyến, Hồng Công, Ma Cao(Trung Quốc), PhùKẹt, Băng Cốc, Battaya(Thái Lan), Nhật Bản, Singapore... Và các tuyến du lịch nội địa đi Sầm Sơn, Đồ Sơn, Hạ Long hoặc vào Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Hội An, thành phố Hồ Chí Minh... Nhờ đó Nghệ An trở thành điểm dừng hợp lý cho các tour du lịch nội địa và quốc tế.

Nghệ An được đánh giá là một điểm đến rất hấp dẫn và thuận lợi của các chương trình du lịch nội địa và quốc tế. Những tiềm năng và lợi thế trên tạo cho  Nghệ An có điều kiện thuận lợi phát triển nhiều loại hình du lịch: Du lịch văn hoá–lịch sử, du lịch sinh thái, nghiên cứu khoa học, du lịch tắm biển, nghỉ dưỡng, thể thao, hội nghị, hội thảo...

Nhờ vậy, kinh doanh du lịch trong những năm qua có hiệu quả và bền vững; lượng khách du lịch và doanh thu liên tục tăng, năm sau cao hơn năm trước. Riêng năm 2009, l­ượng khách du lịch đến Nghệ An ­đạt 3,1 triệu l­ượt người, trong đó có 2,4 triệu l­ượt khách l­ưu trú, tăng 10% so với năm 2008 và đạt 101% kế hoạch năm 2009, có 80.350 l­ượt khách quốc tế, tăng 02% so với năm 2008. Doanh thu dịch vụ du lịch ­đạt 778 tỷ đồng, tăng 11% so với năm 2008 và vượt 01% kế hoạch năm 2009.

An ninh trật tự, vệ sinh môi trường tại các khu, điểm du lịch luôn được đảm bảo. Du lịch phát triển đã tạo công ăn việc làm cho trên 6.500 lao đông trực tiếp trong ngành và hàng ngàn lao động gián tiếp ngoài xã hội.

Trong những năm qua đầu tư vào du lịch của Nghệ An đạt tốc độ khá: đến nay hầu hết các đường giao thông tiếp cận với khu, điểm du lịch trọng điểm đã được xây dựng hoặc nâng cấp. Số lượng các đơn vị kinh doanh lưu trú du lịch  và lữ hành phát triển nhanh, quy mô và chất lượng có xu hướng tốt hơn. Tính đến tháng 12 năm 2008 trên địa bàn tỉnh có 439 cơ sở lưu trú du lịch, với 9.808 phòng, 19.199 giường(trong đó có 02 khách sạn 4 sao, 07 khách sạn 3 sao, 15 khách sạn 2 sao, 04 khách sạn 1 sao), 22 trung tâm và chi nhánh lữ hành(trong đó có 09 trung tâm, chi nhánh lữ hành quốc tế).

Bảo tàng TH Nghệ An